«Η Πόλις εάλω!», αυτό το νέο κυκλοφορούσε από στόμα σε στόμα στις 29 Μαΐου 1453 όταν η «Βασιλεύουσα» του Χριστιανικού κόσμου πέρασε στην κυριαρχία των Οθωμανών Τούρκων και μαθεύτηκε ότι ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, «Αυτὸς ὁ τελευταῖος Ἕλληνας!» όπως τον αποκάλεσε ο Οδυσσέας Ελύτης, έχασε τη ζωή του υπερασπιζόμενος τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.
Έκτοτε, η Άλωσις της Κωνσταντινούπολης καταγράφηκε στη λαϊκή συνείδηση των απανταχού Ελλήνων ως η πλέον αποφράδα ημέρα της ιστορίας μας, ο τελευταίος Αυτοκράτορας του Βυζαντίου ταυτίστηκε με τη μορφή και το θρύλο του «Μαρμαρωμένου Βασιλιά» κι ο Ναός της Αγίας του Θεού Σοφίας ή όπως τον αποκαλούμε όλοι μας «Αγία Σοφία», αποτελεί στην Πόλη μαζί με το Πατριαρχείο τα σημεία αναφοράς της Ορθοδοξίας.
Στους έντεκα αιώνες ζωής που είχε η Βυζαντινή Αυτοκρατορία, από το 330 έως το 1453, δεν ήταν λίγες οι φορές που βρέθηκε αντιμέτωπη με μοιραίες επιλογές, με ήττες, αλλά και με τα ίδια της τα λάθη, συνέπεια εμφύλιων και άλλων σπαραγμών. Αυτό που κάνει το 1453 ξεχωριστό δεν είναι μόνο ότι πρόκειται για την ήττα που έβαλε τέλος στη Χριστιανική αυτοκρατορία, αλλά και ότι σήμανε την απαρχή της σκλαβιάς των Ελλήνων στους Οθωμανούς που κράτησε τελικά τέσσερις αιώνες.
Για πολλά χρόνια μετά τη δημιουργία του Νέου Ελληνικού Κράτους, η Πόλις αποτελούσε το ανεκπλήρωτο όνειρο της «Μεγάλης Ιδέας» στο όνομα της οποίας βρήκαν κοινό τόπο οι ρομαντικές ευαισθησίες με τα γεωπολιτικά λάθη, από τα οποία όλοι διδάχθηκαν και εάν υπάρχει ένας τρόπος για να το αποδείξουμε, αυτός βρίσκεται στη διεθνή αντίδραση που εκδηλώθηκε πριν λίγους μήνες όταν η Τουρκία ανακοίνωσε την απόφαση της να μετατρέψει την Αγιά Σοφιά σε τζαμί.
Στην συνείδηση του πολιτισμένου κόσμου, η Αγία Σοφία, μνημείο που έχει καταγραφεί στην παγκόσμια κληρονομιά της UNESCO, είναι επίσης ένας χώρος που επιβάλλεται να είναι ανοικτός σε όλους τους ανθρώπους, πέρα από θρησκευτικές ή άλλους είδους διαφορές, γιατί ο πολιτιστικός συμβολισμός του είναι παγκόσμιας εμβέλειας.
Τέλος, αυτή την επετειακή ημέρα της 29ης Μαΐου επιβάλλεται να αποδώσουμε ιδιαίτερο φόρο τιμής στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και στο έργο που επιτελεί ώστε τα γεγονότα της ιστορίας να μείνουν στη σφαίρα της ιστορίας και η ανάγκη των ανθρώπων για ειρηνική συμβίωση να βρει το δρόμο που πρέπει να χαράξει για να πετύχει τον στόχο της. Το 1453, η Πόλις χάθηκε γιατί, μεταξύ άλλων, οι έριδες Δυτικών και Ανατολικών ώθησαν τους ευρωπαίους ηγεμόνες να αδιαφορήσουν για τον πραγματικό κίνδυνο που εγκυμονούσε η πολιτική του οθωμανικού επεκτατισμού. Έξι και πλέον αιώνες μετά, φαίνεται πως η αδιαφορία του τότε έχει αφήσει τη θέση της στη λογική, παρά τις όποιες σκοπιμότητες επιβάλλει κάθε πολιτική ενέργεια, και αυτό είναι ένα από τα σημαντικότερα μηνύματα της φετινής 29ης Μαΐου.
Ο Σπύρος Σπυρίδων είναι Διευθύνων σύμβουλος της ΕΕΤΑΑ, πρώην Δήμαρχος και Περιφερειάρχης
